Tema: Restrukturiranje savremenog biznisa

SPIN OFF – NOVI TRENDOVI U HIGH TECH BIZNISU

Kada su high tech i druge uspješne kompanije izašle u javnost emitovanjem svojih akcija (IPO), mnoge od njih su uspjele da prikupe velika finansijska sredstva. Investitori su kupujući te akcije, i po znatno većim cijenama od ponuđenih, pokazali veliko povjerenje u budućnost ovih kompanija. Google i Facebook su dobri primjeri za to. Prikupljenim sredstvima, ove kompanije uložili su u mnoge inovativne i perspektivne druge kompanije (startup-ovi i drugi) kupujući ih. Trend pripajanja i preuzimanja drugih perspektivnih biznisa bio je vrlo snažan poslednjih godina jer su kompanije, dobro kapitalizovane na osnovu svog postojećeg uspješnog poslovanja, još brže krenule u nove razvojne projekte na taj način diversifikujući svoja ulaganja. Tržište je nastavilo da raste za ove kompanije koje su postale još konkurentnije i prodornije jer su merdžerima uspjele da skrate ciklus istraživanja u nove proizvode i usluge, i time postale još efikasnije. Inovativne tehnologije našle su na ovaj način najbrži put do kupaca.

Ali u poslednjih nekoliko mjeseci na pomolu je suprotan trend, tj. izdvajanje pojedinih biznisa iz postojećih, često vrlo složenih organizacionih formi, radi prodaje ili odvajanja djelova biznisa u nove pravne entitet, koji bi trebalo kao takvi da se još brže razvijaju. Dakle, dolazi vrijeme razdvajanja biznisa iz zajedničkog portfolia, tzv. spin off.

Spin offovi u praksi

Trenutno najpoznatiji spino off je kompanija eBay koja je prodala svoje odjeljenje eBay Enterprise zajedno sa e-komercijalnom platformom za maloprodaju, distribuciju, te logistiku za brendirane kompanija. eBay ovim nastoji da se fokusira na svoj osnovni biznis. Ranije obznanjena odluka da će se i PayPal (vodeći provajder usluga elektronskog plaćanja u svijetu), koji je sada u okviru te kompanije, takođe odvojiti u poseban poslovni entitet, najavljuje strategiju eBay u pravcu jačanja jezgra biznisa ove kompanije a to je online trgovina.

Interesantno je da je procijenjena vrijednost PayPala (45 milijardi dolara što je puno veća vrijednost od plaćane prilikom kupovine 2002. kada je vrijeđela 2,2 milijarde dolara) veća u odnosu na vrijednost preostalog eBay (30 milijardi dolara). Kako se tehnologije i tržišta razvijaju, PayPal očekuje da, u oštroj međunarodnoj konkurenciji (Apple Pay, Striple), postane okretniji i spretniji kao nezavisna kompanija kako bi postane globalni igrač koji će omogućiti prenos novca sa bilo kojeg elektronskog uređaja na bilo kojeg elektronskog trgovca. 

Do sada je ostvarenje ovog cilja znatno limitiralo zajedništvo sa eBayom jer su druge elektronske platforme za trgovinu bile manje sklone da sarađuju sa PayPalom jer su ga viđele kao dio njihovog velikog konkurenta eBaya. S druge strane eBay sve više ima potrebu da redefiniše svoj biznis koji pokazuje prve znake zamora i zaostajanja. Naime, preovladao je koncept fiksne cijene na većim elektronskim prodajnim platformama (AliBaba, Amazon i dr.) za razliku od eBaya koji ima aukcijski način prodaje. eBay mora da se prestroji ako želi da ostane u vrhu liderstva on line trgovine. Ima, međutim analitičara koji smatraju da će poslije spin offa eBay postati predmet interesovanja za preuzimanja na koji navodno mjerkaju AliBaba, Amazon, Google, Microsoft ...

Yahoo je druga svjetski poznata kompanija koja planira da spinoffuje 15% učešća u Alibabu, jednog od najveće on line platforme za prodaju u svijetu. Tu je i HP koji razmišlja o razdvajanju biznisa za prodaju IT tehnologija kompanijama i biznisa proizvodnje računara i printera.

Karakteristike Spin off

Spin off je sektor kompanije ili organizacije koji postaje nezavisan biznis sa svojom imovinom, zaposelnima, tehnologijom, intelektualnom imovinom ili postojećim proizvodima koji se uzimaju iz matične kompanije. Akcionari matične kompanije dobijaju akcije od nove kompanije u istoj srazmjeri u kojoj oni imaju akcije u matičnoj kompaniji i na taj način bivaju kompenzovani za smanjenje kapitala matične kompanije koji je nastao poslije spin offa. Akcionari mogu kupovati ili prodavati akcije obje kompanije prema svom nahođenju. Spinn off čini akcije nove kompanije vrlo atraktivnim jer ona može da se fokusira na ulaganje samo u svoj biznis što može biti okidač potencijala njenog rasta. U nekim slučajevima moguće je zamijeniti akcije matične kompanije od npr. 100€ za 110€ akcije nove kompanije.

Razlozi za spin off mogu biti različiti, a jedan od njih je pripajanja i spajanja koja nijesu dala očekivane rezultate. Obično se spinuje dio potojećeg biznisa koji nije vezan za osnovnu djelatnost matične kompanije, ili je manje produktivan, ili se radi o poslovnoj ideji na kojoj se treba fokusirati bez opterećenja drugim poslovima kojima se bavi matična kompanija itd.

Odvajanje dijela kompanije u zasebno pravno lice može trajati vremenski duže od procesa preuzimanja jer je neophodno definisati sve pojedinosti vezano za prenos na novu kompaniju počevši od dugova, tržišta, zaposlenih itd.1980-tih industrijski konglomerati su slično uradili kada su prenaduvane i birokratizovane kompanije odvojile nepovezane biznise od osnovnih djelatnosti da bi povećale svoju efikasnost i time profitabilnost.

Za razliku od spin offa, izdvajanje i prodaja imovine (divesment) takođe znači odvajanje jednog biznisa od drugog ali na način što se imovina prodaje tako da postojeći akcionari ne dobijaju akcije tog novog entiteta jer imovina prodajom dobija nove vlasnike.

U velikom broju slučajeva menadžement kod spin offa ostaje isti kao što je u matičnoj kompaniji. Spin off daje mogućnost za sektor da bude podržan od matične kompanije a da ne bude opterećen ranijim poslovanjem ili imidžom matične kompanije. Time se stvara potencijal da se postojeće ideje brže realizuju na tržištu dok, često puta, matična kompanija podržava njen razvoj na razne načine poput: ulaganja u kapital spin offa, postaje prvi potrošač kreirajući početni gotovinski tok spin offa, omogućavanja potrebnog prostora (kancelarije, pristup internetu, kancelarijski namještaj itd.) i obezbjeđenja pravne, finansijske i tehnološke usluge.